اطلاعات ارزشمندترین دارایی هر سازمان به شمار می‌آید، به همین دلیل تهدیداتی نظیر سرقت داده بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. با گسترش فناوری‌های دیجیتال و افزایش وابستگی سازمان‌ها به سیستم‌های ابری و ابزارهای آنلاین، مهاجمان فضای سایبری فرصت‌های متعددی برای دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس پیدا کردند. حتی یک نقص امنیتی کوچک یا یک خطای انسانی ساده می‌تواند زمینه‌ساز نقض گستردهٔ حریم خصوصی و خسارات مالی و اعتباری جبران‌ناپذیر شود.
در این مقاله، با نگاهی دقیق و جامع به مفهوم سرقت داده، دلایل وقوع آن، پیامدهای احتمالی و راهکارهای پیشگیرانه، شما را با اصول و بهترین شیوه‌های حفاظت از اطلاعات آشنا خواهیم کرد. همراه ما باشید تا با بهره‌گیری از این دانش، گامی مؤثر در راستای ارتقای امنیت سازمان خود بردارید.
سرقت داده چیست؟
سرقت داده یا در انگلیسی Data Theft به معنای دستیابی غیرمجاز به اطلاعات ذخیره شده روی رایانه‌ها، سرورها یا سایر دستگاه‌هاست. این اقدام با هدف نقض حریم خصوصی یا سرقت اطلاعات محرمانه صورت می‌گیرد. داده‌های هدف شامل اطلاعات شناسایی شخصی (personally identifiable information-PII)، سوابق مالی، اطلاعات سلامت (protected health information-PHI)، مالکیت فردی و سایر اطلاعات حساس هستند.
شایان‌ذکر است که اصطلاحات «نشت داده» و «نقض داده» گاهی اوقات به‌جای سرقت داده استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی دارد:
- نشت داده (Data Leak): هنگامی رخ می‌دهد که اطلاعات حساس به طور تصادفی، مثلاً از طریق اینترنت یا ازدست‌دادن حافظه‌های فیزیکی، بدون تلاش خاصی از سوی مجرمان افشا شود.
- نقض داده (Data Breach): به حملات عمدی سایبری اشاره دارد که به‌منظور سرقت اطلاعات انجام می‌شوند.
انواع سرقت داده
- سرقت بیرونی (External Theft): توسط هکرها یا مهاجمان سایبری از خارج سازمان انجام می‌شود.
- سرقت داخلی (Insider Theft): توسط کارکنان یا افراد دارای دسترسی داخلی که از اطلاعات سوءاستفاده می‌کنند.
- سرقت فیزیکی: از طریق دزدیدن دستگاه‌هایی مانند لپ‌تاپ، تلفن همراه یا حافظه‌های قابل‌حمل انجام می‌شود.
با گسترش استفاده از فضای ابری و مدل‌های کاری دورکار یا ترکیبی، تهدید سرقت اطلاعات به‌شدت افزایش‌یافته است. هک داده می‌تواند از طریق نقص‌های امنیتی در ذخیره‌سازی ابری، سوءاستفاده از برنامه‌های تحت وب، دستگاه‌های قابل‌حمل مثل USB، یا حملات سایبری پیچیده صورت گیرد.
برای مشاوره رایگان در انتخاب بهترین راهکار جلوگیری از سرقت داده، همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرید!
نمونه‌هایی از سرقت اطلاعات
در ادامه به هشت مورد از بزرگ‌ترین نقض‌های داده در سال‌های اخیر اشاره شده که در آنها اطلاعات میلیون‌ها مشتری افشا و سازمان‌ها با مشکلات شدیدی مواجه شدند:
| قربانی | تاریخ | میزان سرقت | منشأ / علت |
|---|---|---|---|
| SocialArks | ژانویه ۲۰۲۱ | ۲۱۴ میلیون رکورد | پیکربندی نادرست و فاقد رمز بودن پایگاه داده Elasticsearch |
| ژوئن ۲۰۲۱ | ۷۰۰ میلیون رکورد | استخراج داده‌های لینکدین با سوءاستفاده از API | |
| CAM4 | مارس ۲۰۲۰ | ۱۰.۸۸ میلیارد رکورد | اشتباه در پیکربندی پایگاه داده Elasticsearch توسط یک کارمند |
| دولت هند | مارس ۲۰۱۸ | ۱.۱ میلیارد رکورد | عدم ایمن‌سازی شبکه توسط یک شرکت دولتی |
| Marriott (Starwood) | نوامبر ۲۰۱۸ | ۳۸۳ میلیون رکورد | نفوذ به سیستم رزرو هتل برای دزدیدن اطلاعات مشتریان |
| Equifax | سپتامبر ۲۰۱۷ | ۱۴۸ میلیون رکورد | بهره‌برداری از یک آسیب‌پذیری پچ‌نشده در وب‌سایت شکایات مشتریان |
| Yahoo | اکتبر ۲۰۱۷ | ۳ میلیارد رکورد | حمله فیشینگ و دسترسی به شبکه یاهو |
| Myspace | ژوئن ۲۰۱۳ | ۳۶۰ میلیون رکورد | استفاده از سیستم رمزنگاری قدیمی و ناامن |
روش‌های رایج سرقت داده
- فیشینگ: ارسال ایمیل‌ها یا پیام‌های جعلی برای فریب کاربران به افشای اطلاعات حساس
- بدافزارها: نفوذ نرم‌افزارهای مخرب مانند باج‌افزار به سیستم‌ها
- حملات مهندسی اجتماعی: استفاده از فریب و تعامل انسانی برای دسترسی به اطلاعات
- استفاده از شبکه‌های ناامن: مانند اتصال به وای‌فای‌های عمومی بدون رمزنگاری مناسب
- آسیب‌پذیری‌های سیستمی: سرقت داده از طریق راه‌های نفوذ ناشی از طراحی یا پیاده‌سازی نامناسب شبکه
- خطاهای انسانی: انجام فعالیت‌های اشتباه مانند مراجعه به وب‌سایت آلوده، ارسال اشتباه اطلاعات و دانلود فایل‌های مخرب
- اقدامات فیزیکی: سرقت فیزیکی لپ‌تاپ، موبایل یا هارد قابل‌حمل و دزدی از طریق دستگاه‌های اسکیمینگ اطلاعات
پیشنهاد خواندنی: بهترین روش‌های جلوگیری از حملات باج افزار در سال 2025
معمولاً سرقت داده با هدف فروش اطلاعات یا سرقت هویت انجام می‌شود. درصورتی‌که سارق به میزان کافی اطلاعات به دست آورد، می‌تواند با استفاده از آنها وارد حساب‌های امن شود، کارت‌های اعتباری جدید به نام قربانی بسازد یا به هر طریقی از هویت او سوءاستفاده کند.
محصولات پیشنهادی آیکو برای حفاظت از ایمیل و ارتباطات!
برای محافظت از ارتباطات ایمیلی در برابر فیشینگ، بدافزار و حملات هدفمند، از راهکارهای زیر استفاده کنید.
GFI Mail Essentials ✅
Symantec SMG (Secure Mail Gateway) ✅
MDaemon Mail Server, MDaemon Mail Gateway, MDaemon Antivirus ✅
چه نوع داده‌هایی به سرقت می‌روند؟
هر اطلاعاتی که توسط یک فرد یا سازمان ذخیره شده باشد، می‌تواند هدف سرقت قرار بگیرد، از جمله:
- سوابق مشتریان
- داده‌های مالی (اطلاعات کارت‌بانکی یا اعتباری)
- کدهای منبع نرم‌افزار و الگوریتم‌ها
- توضیحات فرایندهای اختصاصی
- اطلاعات ورود به شبکه (نام کاربری و رمز عبور)
- سوابق منابع انسانی و اطلاعات کارمندان
- اسناد خصوصی ذخیره‌شده روی دستگاه‌های الکترونیکی
راه‌های پیشگیری از سرقت اطلاعات
- طبقه‌بندی و رمزگذاری داده‌ها
- کنترل دسترسی دقیق و بررسی دوره‌ای آن
- استفاده از رمزهای عبور قوی و احراز هویت چندعاملی (MFA)
- نظارت دقیق شبکه
- به‌روزرسانی سیستم‌ها و نرم‌افزارها
- استفاده از فایروال و تجهیزات امنیت شبکه
- آموزش مداوم کارکنان
- مقابله با تهدیدات داخلی
برای مقابله با خطر سرقت داده، سازمان‌ها باید رویکردی پیشگیرانه و فعالانه داشته باشند. طبقه‌بندی داده‌ها بر اساس میزان حساسیت و پیاده‌سازی کنترل دسترسی کاربران بر اساس نیازهای شغلی نقش مهمی در کاهش ریسک دارد. بازبینی دوره‌ای، استفاده از رمزهای عبور قوی و احراز هویت چندعاملی (MFA)، رمزگذاری داده‌های حساس، و به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها و نرم‌افزارها از دیگر اقدامات حیاتی برای جلوگیری از هک داده به شمار می‌روند. به‌کارگیری فایروال‌های قدرتمند و شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) ایمن، آموزش مستمر کارکنان در زمینه امنیت اطلاعات و اطمینان از پایبندی شرکای تجاری به استانداردهای حفاظت از داده‌ها، مجموعه اقداماتی هستند که در کنار هم سپری قدرتمند در برابر تهدیدات داخلی و خارجی سرقت اطلاعات ایجاد می‌کنند.
در ادامه برخی از اصول کلیدی پیشگیری از سرقت داده معرفی می‌شوند:
طبقه‌بندی و رمزگذاری داده‌ها
رمزگذاری و طبقه‌بندی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با سرقت داده محسوب می‌شوند. در گام نخست، لازم است داده‌های موجود در سازمان بر اساس میزان حساسیت، ارزش تجاری و الزامات قانونی به طور دقیق دسته‌بندی شوند تا سطح حفاظت متناسب با اهمیت آنها اعمال گردد. اطلاعاتی مانند اطلاعات شخصی، مالی یا مالکیت فردی باید در بالاترین سطح امنیتی قرار بگیرند.
به‌موازات طبقه‌بندی، رمزگذاری داده‌ها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ بدین معنا که تمامی داده‌های حساس موجود در دستگاه‌ها، لپ‌تاپ‌ها و ایمیل‌ها باید با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی محافظت شوند تا در صورت بروز هک داده یا دسترسی غیرمجاز، اطلاعات قابل سوءاستفاده نباشد. این اقدامات بنیادین، لایه‌های امنیتی قدرتمندی برای جلوگیری از افشای اطلاعات حیاتی فراهم می‌کنند.
DLP برای جلوگیری از نشت و سرقت داده‌های حساس!
محصولات Symantec DLP یا ManageEngine DLP می‌توانند یک سد دفاعی قوی در برابر سرقت داده ایجاد کنند.
کنترل دسترسی کاربران
بررسی دسترسی کاربران یکی از اصول کلیدی در پیشگیری از سرقت اطلاعات است که تضمین می‌کند تنها افراد مجاز و ضروری بر اساس نیاز شغلی خود به داده‌های حساس دسترسی داشته باشند. این اقدام با پیروی از اصل حداقل دسترسی انجام می‌شود؛ بدین معنا که هر کاربر تنها مجاز به دسترسی به داده‌هایی است که برای انجام وظایفش لازم است و از دسترسی‌های غیرضروری جلوگیری می‌شود.
علاوه بر این، مجوزهای دسترسی کاربران باید به‌صورت دوره‌ای بازبینی و به‌روزرسانی شود تا از بروز خطرات ناشی از دسترسی‌های قدیمی یا اشتباه جلوگیری شود. این بررسی‌های منظم کمک می‌کنند تا دسترسی‌های غیرمجاز شناسایی و اصلاح شوند و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری گردد. در نهایت، این فرایند باعث افزایش امنیت، جلوگیری از سرقت داده و حفظ حریم خصوصی سازمان می‌شود.
حذف ریسک‌های ناشی از دسترسی غیرمجاز!
مدیریت امن دسترسی‌های ویژه با لایسنس ManageEngine PAM 360 برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این ابزار احراز هویت کلیک کنید.
استفاده از رمز عبور قوی و احراز هویت چندعاملی
به‌کاربردن رمزهای عبور قوی و احراز هویت چندعاملی (Multi-Factor Authentication-MFA) از مهم‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به سیستم‌ها و سرقت داده است. رمزهای عبور قوی که شامل ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها هستند، احتمال هک‌شدن حساب‌های کاربری را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهند.
در کنار آن، احراز هویت چندعاملی (MFA) یک لایه امنیتی اضافی به فرایند ورود به سیستم‌ها اضافه می‌کند. با MFA، علاوه بر رمز عبور، نیاز به تأیید هویت از طریق روش‌های دیگری مانند ارسال کد به تلفن همراه یا استفاده از نرم‌افزارهای شبیه‌ساز کدهای یک‌بارمصرف وجود دارد. این روش‌ها به طور چشمگیری امکان دسترسی غیرمجاز را کاهش داده و از سرقت اطلاعات جلوگیری می‌کنند.
پیشنهاد خواندنی: PAM360 ManageEngine بهترین نرم افزار مدیریت دسترسی ویژه | چرا این راهکار یکی از پرفروش‌ترین نرم‌افزارهای مدیریت دسترسی ویژه است؟
نظارت دقیق شبکه
مشاهده کامل شبکه می‌تواند از سرقت داده جلوگیری کند. با پایش مداوم ترافیک شبکه، سازمان‌ها قادرند هرگونه فعالیت مشکوک یا دسترسی غیرمجاز به داده‌ها را شناسایی کنند. این نظارت به شناسایی حملات سایبری مانند هک داده، دسترسی‌های غیرمجاز، یا تلاش برای سرقت اطلاعات حساس کمک می‌کند.
علاوه بر این، امکان شناسایی و جلوگیری از انتقال داده‌های حساس به سمت مکان‌های غیرمجاز نیز فراهم می‌شود. در نهایت، با استفاده از ابزارهای نظارتی، سازمان‌ها می‌توانند رفتارهای غیرمعمول کاربران و دستگاه‌ها را شناسایی کرده و اقدامات پیشگیرانه را به‌موقع انجام دهند. این رویکرد باعث افزایش امنیت کلی شبکه و حفاظت از اطلاعات حیاتی می‌شود.
تحلیل دقیق تهدیدات و لاگ‌های فایروال در یک داشبورد ساده
با Firewall Analyzer ضعف‌های امنیتی را قبل از هکرها شناسایی کنید!
برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحه لایسنس ManageEngine Firewall Analyzer مراجعه نمایید.
پیشنهاد خواندنی: کاربرد Firewall Analyzer در امنیت شبکه؛ چه کسانی به این لایسنس نیاز دارند؟
پایش ۲۴/۷ شبکه با ManageEngine OpManager!
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره لایسنس OpManager منیج انجین کلیک و همین حالا شروع به مانیتورینگ شبکه کنید!
اسکن کامل آسیب‌پذیری‌های شبکه!
با لایسنس Tenable Nessus نقاط ضعف امنیتی سازمان را در لحظه کشف کنید، برای کسب اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
به‌روزرسانی سیستم‌ها و نرم‌افزارها
تداوم به‌روزرسانی سیستم‌ها و نرم‌افزارها یکی از اقدامات ضروری برای جلوگیری از هک داده و سرقت اطلاعات است. توسعه‌دهندگان نرم‌افزارها به طور مرتب نسخه‌های جدیدی را منتشر می‌کنند تا آسیب‌پذیری‌ها اصلاح و موارد امنیتی رعایت شوند. عدم نصب این به‌روزرسانی‌ها می‌تواند به‌راحتی سیستم را در معرض حملات سایبری قرار دهد، زیرا هکرها از همین نقاط ضعف برای نفوذ به شبکه‌ها و سرقت داده‌ها استفاده می‌کنند؛ بنابراین، نصب سریع و منظم این به‌روزرسانی‌ها در زمان انتشار، کمک زیادی به جلوگیری از هک داده و حفاظت از اطلاعات حساس سازمان می‌کند.
پشتیبانی از راه دور سریع و مطمئن!
فراهم آمدن مدیریت از راه دور و به‌روزرسانی سریع سیستم‌های پراکنده توسط تیم IT با لایسنس Screen Connect ConnectWise
برای کسب اطلاعات بیشتر و جلوگیری از بروز آسیب‌پذیری‌های ناشی از نسخه‌های قدیمی کلیک کنید.
استفاده از فایروال و تجهیزات امنیت شبکه
فایروال و تجهیزات امنیتی شبکه، تا حد زیادی از سرقت داده جلوگیری می‌کند. فایروال‌ها با کنترل ترافیک ورودی و خروجی شبکه، VPN (شبکه خصوصی مجازی) با رمزگذاری کردن ارتباطات از راه دور، سیستم‌های تشخیص و پیشگیری از نفوذ (IDS/IPS) با شناسایی و جلوگیری از تهدیدات در حال وقوع، گیت‌وی‌های امنیتی ایمیل با جلوگیری از حملات فیشینگ و بدافزارها، ابزارهای محافظت از نقاط پایانی (EDR) و آنتی‌ویروس‌های نسل جدید می‌توانند به افزایش امنیت شبکه و حفاظت اطلاعات کمک کنند. به‌کارگیری این تجهیزات، به ویژه برای کارکنانی که به صورت از راه دور کار می‌کنند، یک اقدام کلیدی برای حفاظت از اطلاعات حساس در برابر سرقت داده است.
پیشنهاد خواندنی: بهترین درگاه ایمیل (email gateway) روز دنیا در سال ۲۰۲۵
تقویت لایه‌های امنیتی و جلوگیری از سرقت داده!
فایروال سوفوس می‌تواند به شناسایی سریع تهدیدات و جلوگیری از نفوذ آنها کمک کند.
آموزش مداوم کارکنان
اگر کارکنان در زمینه امنیت اطلاعات آموزش ببینند تا حد زیادی از سرقت داده جلوگیری می‌شود. با ارائه دوره‌های آموزشی منظم، کارکنان از تهدیدات مختلف مانند فیشینگ، بدافزار و حملات اجتماعی آگاه می‌شوند و می‌توانند تشخیص دهند که کدام رفتارها ممکن است به امنیت سازمان آسیب برساند.
این آموزش‌ها می‌تواند شامل یادگیری بهترین شیوه‌ها برای استفاده از رمزهای عبور قوی، احراز هویت چندعاملی و نحوه شناسایی ایمیل‌های مشکوک و لینک‌های خطرناک باشد. همچنین، کارکنان باید آموزش ببینند که چگونه با داده‌های حساس برخورد کنند و از بروز اشتباهات ناخواسته که ممکن است به نشت اطلاعات یا نفوذ به شبکه و سرقت داده منجر شود، جلوگیری کنند.
مقابله با تهدیدات داخلی در سرقت داده
کارکنان داخلی همچنان یکی از منابع اصلی خطر در سرقت اطلاعات محسوب می‌شوند. برای مقابله با این تهدید باید:
- سیاست‌های استفاده مجاز از سیستم‌ها را تدوین و به کارکنان آموزش داده شود.
- امکان گزارش آسان رفتارهای مشکوک فراهم شود.
- هنگام خروج کارکنان از شرکت، نظارت ویژه بر دسترسی‌های آنها وجود داشته باشد.
نظارت بر فعالیت‌های کاربران داخلی و شناسایی رفتارهای مشکوک در لحظه با ADAudit Plus منیج انجین!
ManageEngine ADAudit Plus با نظارت شبکه به مقابله با تهدیدات داخلی کمک می‌کند.
پیامدهای سرقت داده
- شکایت‌های احتمالی از سوی مشتریان
- درخواست‌های باج از سوی مهاجمان
- هزینه‌های بازیابی اطلاعات یا ترمیم سیستم‌ها
- آسیب به شهرت و ازدست‌دادن مشتریان
- جریمه‌ها و مجازات‌های قانونی (بسته به حوزه فعالیت)
- اختلال در فعالیت‌ها هنگام بازیابی داده‌ها
برای سازمان‌ها، عواقب سرقت داده بسیار جدی بوده و پیامد اصلی سرقت اطلاعات برای افراد حقیقی شامل سرقت هویت است که می‌تواند منجر به خسارت مالی و فشار روانی شود.
جمع‌بندی سرقت داده
تهدید سرقت داده و هک داده هر روز پیشرفته‌تر و پنهان‌تر می‌شود. سازمان‌ها برای محافظت از اطلاعات خود باید حداقل اصول اساسی امنیت داده؛ مانند کنترل دسترسی قوی، نظارت مستمر و آموزش‌های امنیتی را رعایت کنند. بهره‌گیری از ابزارهای امنیتی مدرن نیز به میزان قابل‌توجهی می‌تواند توان دفاعی شرکت‌ها را در برابر تهدیدات روزافزون افزایش دهد.
۶ پاسخ
آیا استفاده از نرم افزارهای منبع باز میتونه خطر سرقت داده را افزایش بده؟
سلام و وقت بخیر. در صورت عدم رعایت نکات امنیتی، بله. نرم‌افزارهای متن‌باز در صورت به‌روزرسانی به‌موقع، استفاده از نسخه‌های رسمی و بررسی آسیب‌پذیری‌ها می‌توانند امن باشند، اما درصورتی‌که بدون نظارت استفاده شوند یا از منابع نامعتبر دریافت شوند، خطرات بالقوه‌ای برای امنیت داده‌ها ایجاد می‌کنند.
آیا ذخیره سازی داده در سرورهای داخلی امن تر از فضای ابری است؟
سلام و وقت بخیر. بستگی به سطح امنیت و مدیریت هر روش دارد. سرورهای داخلی در صورت مدیریت دقیق، کنترل بیشتری فراهم می‌کنند؛ اما ممکن است منابع امنیتی محدودی داشته باشند. در مقابل، فضای ابری توسط ارائه‌دهندگان حرفه‌ای مدیریت شده و امنیت آنها با استانداردهای بالایی اجرا می‌شود، ولی نیازمند بررسی دقیق قراردادهای SLA و مکان ذخیره داده‌ها است. برای مشاوره در حوزه امنیت شبکه و راهکارهای جلوگیری از سرقت داده می‌توانید از خدمات آیکو استفاده نمایید.
آیا هوش مصنوعی میتونه به شناسایی و پیشگیری از سرقت داده کمک کنه؟
سلام و وقت بخیر. هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) در تحلیل رفتارهای مشکوک کاربران، شناسایی ناهنجاری‌ها و کشف تهدیدات پیشرفته بسیار مؤثر هستند. این سیستم‌ها می‌توانند در زمان واقعی حملات احتمالی را شناسایی کرده و اقدامات مقابله‌ای پیشنهاد دهند. اما برای کسب بهترین نتیجه باید از هوش مصنوعی در کنار نظارت انسانی انجام داد.