در دنیای دیجیتال امروزی، تهدیدات سایبری به سرعت در حال تکامل هستند و یکی از خطرناک‌ترین و مرگبارترین این تهدیدات، باج افزار است. باج‌افزار (ransomware) به نوعی از بدافزار اطلاق می‌شود که با رمزگذاری فایل‌ها یا قفل کردن سیستم‌های کاربران، دسترسی به داده‌ها را مسدود می‌کند و برای بازگشت به وضعیت عادی از آن‌ها باج می‌طلبد. این نوع حملات نه تنها برای افراد بلکه برای کسب‌وکارها، سازمان‌ها و حتی دولت‌ها می‌تواند عواقب بسیار جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.
از آنجا که حملات باج‌افزار رو به رشد هستند و مجرمان با استفاده از روش‌های پیچیده این حملات را انجام می‌دهند، آگاهی از نحوه عملکرد این ویروس‌ها و پیاده‌سازی شیوه‌های مؤثر برای جلوگیری از آن‌ها بیش از پیش ضروری است. در این مقاله به بررسی مفهوم باج‌افزار، نحوه عملکرد آن خواهیم پرداخت. با آگاهی از این تهدید و اتخاذ تدابیر امنیتی، می‌توان به کاهش ریسک و محافظت از سیستم‌ها و داده‌ها در برابر این تهدیدات مرگ بار کمک کرد.
باج افزار چیست؟
باج‌افزار یک نوع بدافزار است که هدف آن قفل کردن یا رمزگذاری فایل‌های سیستم کاربران به گونه‌ای است که تا زمانی که باج پرداخت نشود، دسترسی به داده‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. این نوع از ویروس‌ها از طریق لینک‌های آلوده، ایمیل‌های فیشینگ یا وب‌سایت‌های مخرب وارد سیستم می‌شوند و پس از آلوده کردن سیستم، در پیامی از قربانی درخواست می‌کند تا مبلغ مشخصی را برای بازگرداندن اطلاعات یا سیستم خود پرداخت کند. حملات باج‌افزار به طور خاص برای کسب‌وکارها، بیمارستان‌ها و سازمان‌های دولتی خطرناک است زیرا می‌تواند باعث اختلال در فعالیت‌ها، از دست رفتن داده‌های حیاتی و ضررهای مالی شود. استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی قوی، انجام پشتیبان‌گیری منظم و آموزش کاربران در برابر تهدیدات از جمله روش‌های مهم جلوگیری از حملات باج افزار به شمار می‌روند.
برای حفاظت از اطلاعات و سیستم‌های خود در برابر حملات باج‌افزار، از محصولات امنیت شبکه آیکو استفاده کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و استفاده از مشاوره امنیت شبکه با کارشناسان ما در ارتباط باشید!
حملات باج افزار به چه شکل ظاهر می‌شود؟
برای تشخیص اینکه آیا سیستم مورد حمله باج‌افزار قرار گرفته است یا نه، نشانه‌ها و علائمی وجود دارد که می‌توان در سیستم یا محیط endpoint (سیستم‌های کاربری یا سرورها) مشاهده کرد. در ادامه برخی از این علائم آورده شده است:
رمزگذاری فایل‌ها
یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های حمله باج‌افزار رمزگذاری فایل‌ها است که در آن فایل‌های سیستم قربانی به طور ناگهانی قابل‌دسترسی نبوده و پسوند آن‌ها تغییر می‌کند، مانند تبدیل پسوندهای معمولی به .locked یا .encrypted. این تغییرات نشان‌دهنده رمزگذاری فایل‌ها توسط باج‌افزار است که برای دسترسی به آن‌ها به یک کلید رمزگشایی نیاز است. پس از این فرایند، پیام‌هایی برای درخواست پرداخت باج به قربانیان نمایش داده می‌شود تا دسترسی به فایل‌ها بازگردانده شود.
پیام باج در صفحه نمایش تاریک یا تیره
پیام باج در صفحه نمایش تاریک یا تیره یکی از ویژگی‌های شناخته‌شده حملات باج‌افزار است. پس از اینکه باج‌افزار وارد سیستم می‌شود و فایل‌ها یا سیستم‌ها را قفل یا رمزگذاری می‌کند، پیامی روی صفحه نمایش ظاهر می‌شود که به طور واضح به قربانی اعلام می‌کند که اطلاعات او در خطر است و برای بازگرداندن دسترسی، باید مبلغی به‌عنوان باج پرداخت کند.
این پیام‌ها به‌صورت پنجره‌های پاپ‌آپ یا صفحه نمایش تمام صفحه ظاهر می‌شوند و معمولاً طراحی تاریک یا تیره‌ای دارند تا توجه بیشتری را جلب کنند و شامل جزئیات پرداخت، مانند مبلغ باج و نحوه پرداخت هستند. در اکثر موارد، باج‌افزارها از بیت‌کوین یا سایر ارزهای دیجیتال برای دریافت باج استفاده می‌کنند. زیرا این ارزها غیرقابل‌شناسایی، غیرمتمرکز و با سرعت پردازش بالا هستند.
نمایش پاپ‌آپ
پاپ‌آپ‌ها (پنجره‌های بازشو) می‌توانند یکی از نشانه‌های حضور باج‌افزار در سیستم باشند. در بسیاری از حملات باج‌افزار، پس از آلوده‌شدن سیستم، به طور مداوم پنجره‌های پاپ‌آپ ظاهر می‌شود که حاوی پیام‌های تهدیدآمیز هستند. این پیام‌ها از قربانی درخواست پرداخت باج در ازای بازگرداندن دسترسی به فایل‌ها یا سیستم می‌کنند.
در برخی از موارد، پاپ‌آپ‌ها حتی ممکن است به‌صورت ناگهانی به قربانی هشدار دهند که سیستم به خطر افتاده و باید فوراً اقدامی انجام دهید؛ بنابراین، در صورت مشاهده مداوم پاپ‌آپ‌های مشکوک، احتمالاً سیستم به باج‌افزار آلوده شده است و باید بلافاصله اقدامات امنیتی مانند قطع اتصال به اینترنت، اسکن سیستم با آنتی‌ویروس و بازگردانی داده‌ها از پشتیبان را انجام شود.
پیشنهاد خواندنی: آشنایی با قدرتمندترین نرم افزارهای پشتیبان گیری از سرور
کندشدن غیرعادی سیستم
کندشدن غیرعادی سیستم یکی از علائم شایع حملات باج‌افزار است که به دلیل استفاده از منابع سیستم برای رمزگذاری داده‌ها یا انتقال اطلاعات به سرورهای کنترل اتفاق می‌افتد. باج‌افزارها برای رمزگذاری فایل‌ها نیاز به مصرف منابع زیادی از CPU و حافظه دارند که باعث کاهش سرعت سیستم می‌شود. همچنین، برخی از باج‌افزارها داده‌ها را به سرورهای مهاجم ارسال می‌کنند که این کار می‌تواند پهنای باند شبکه را اشغال کرده و موجب کندشدن سیستم شود. به‌علاوه، باج‌افزارها ممکن است فرایندهای مخفیانه‌ای در پس‌زمینه اجرا کنند که منابع سیستم را مصرف کرده و موجب اختلال در عملکرد آن می‌شوند.
عدم توانایی در دسترسی به سیستم یا داده‌ها
عدم توانایی در دسترسی به سیستم یا داده‌ها یکی از علائم بارز حملات باج‌افزار، به‌ویژه نوعی از آن به نام Locker Ransomware است. در این نوع حملات، باج‌افزار به‌جای رمزگذاری فایل‌ها، دسترسی کامل به سیستم را مسدود می‌کند و کاربر را از ورود به سیستم عامل یا محیط دسکتاپ خود باز می‌دارد. پس از نفوذ Locker Ransomware، صفحه قفل سیستم نمایش داده می‌شود و برای دسترسی مجدد به سیستم، از کاربر خواسته می‌شود که مبلغی را به‌عنوان باج پرداخت کند.
برخلاف Crypto Ransomware که فایل‌ها را رمزگذاری می‌کند، Locker Ransomware به طور مستقیم اجازه نمی‌دهد کاربر وارد سیستم شود یا به داده‌های خود دسترسی پیدا کند، مگر اینکه باج پرداخت شود. در برخی موارد، حتی پس از پرداخت باج، هیچ تضمینی برای بازگشت به وضعیت قبل وجود ندارد و ممکن است مهاجم همچنان دسترسی به سیستم را مسدود نگه دارد. این نوع حمله می‌تواند به‌شدت فعالیت‌های روزانه کاربر یا سازمان را مختل کرده و آسیب‌های جدی به سیستم وارد کند.
فعالیت مشکوک شبکه‌ای
اگر باج‌افزار در حال انتقال داده‌ها یا برقراری ارتباط با سرورهای کنترل در پس‌زمینه باشد، قربانی شاهد فعالیت‌های غیرعادی در شبکه خواهد بود. این می‌تواند شامل ارسال داده‌های رمزگذاری شده به سرورهای از راه دور یا تلاش برای ارتباط با آدرس‌های IP مشکوک باشد. این فعالیت‌ها معمولاً در پس‌زمینه سیستم اتفاق می‌افتند و ممکن است باعث افزایش مصرف پهنای باند یا کندی شبکه شوند.
باج‌افزار برای ارسال داده‌های حساس به سرورهای از راه دور یا دریافت دستورات جدید از مهاجمان از این ارتباطات شبکه‌ای استفاده می‌کند. شناسایی این نوع فعالیت‌های غیرعادی در شبکه می‌تواند نشانه‌ای از حمله باج‌افزار باشد و نیازمند اقدام فوری برای جلوگیری از گسترش حمله است.
پیغام‌های هشدار از آنتی‌ویروس
پیغام‌های هشدار از آنتی‌ویروس به‌عنوان یک سیگنال اولیه برای شناسایی حملات باج‌افزار هستند. بسیاری از برنامه‌های آنتی‌ویروس، به‌ویژه نرم‌افزارهای به‌روز و پیشرفته، قادر به شناسایی فعالیت‌های مشکوک مرتبط با باج‌افزار هستند. این هشدارها زمانی ظاهر می‌شوند که یک فایل مخرب یا فرایند مشکوک در حال اجرا باشد، به‌ویژه زمانی که باج‌افزار تلاش می‌کند به طور خودکار به سیستم نفوذ کند، داده‌ها را رمزگذاری کرده یا ارتباطات شبکه‌ای مشکوک برقرار کند. پیغام‌های هشدار از آنتی‌ویروس می‌توانند شامل اخطارهایی مانند شناسایی بدافزار، مسدودکردن دسترسی به فایل‌های آلوده یا تشخیص رفتارهای غیرعادی سیستم باشند.
در صورت دریافت هشدار از آنتی‌ویروس، باید فوراً سیستم اسکن شده و اگر آنتی‌ویروس بدافزار را شناسایی کرد، اقدامات لازم مانند حذف فایل آلوده یا جلوگیری از اجرای فرایندهای مشکوک باید انجام شود. به‌علاوه، آپدیت آنتی‌ویروس به طور منظم برای اسکن خودکار سیستم‌ها می‌تواند در شناسایی سریع حملات باج‌افزار کمک کند و از گسترش آن جلوگیری نماید.
برای جلوگیری از حملات باج‌افزار و تهدیدات سایبری، لایسنس Symantec Endpoint Protection (SEP) را خریداری کنید. با SEP، نقاط انتهایی سازمان شما از جمله کامپیوترها و تلفن‌های هوشمند به بهترین شکل ممکن ایمن شده و از حملات باج افزار به آن جلوگیری می‌شود!
برای تشخیص سریع‌تر حملات باج‌افزار، استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی به‌روز و سیستم‌های نظارت بر شبکه از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین داشتن پشتیبان‌گیری منظم می‌تواند در صورت بروز حمله، امکان بازگردانی داده‌ها را فراهم کند.
پیشنهاد خواندنی: یکپارچگی SEP با ابزارهای امنیتی دیگر | چگونه SEP را به مرکز امنیت سازمان تبدیل کنیم؟
راه‌های ورود حملات باج افزار
حملات باج‌افزار از طریق چندین روش مختلف به سیستم قربانی وارد می‌شوند. یکی از رایج‌ترین راه‌ها، از طریق ویروس باج‌افزار است که توسط ایمیل‌های فیشینگ، پیوست‌های آلوده یا لینک‌های مخرب منتشر می‌شود. وقتی کاربر روی لینک یا پیوست آلوده کلیک می‌کند، ویروس باج‌افزار به سیستم وارد می‌شود و آن را به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند. علاوه بر این، برخی حملات از طریق آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری و عدم به‌روزرسانی سیستم‌ها صورت می‌گیرد که باعث می‌شود مهاجم به‌راحتی به سیستم نفوذ کند. جلوگیری از حملات باج‌افزار با استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی به‌روز، پشتیبان‌گیری منظم و آگاهی‌بخشی به کاربران برای شناسایی تهدیدات می‌تواند تا حد زیادی احتمال ورود باج‌افزار به سیستم را کاهش دهد. در ادامه راه‌های ورود باج افزار به‌صورت مجزا بررسی می‌شوند:
برای حفاظت از داده‌های سازمان خود و اطمینان از بازیابی سریع در صورت حملات باج افزار، نرم‌افزار پشتیبان‌گیری شبکه وریتاس آیکو را انتخاب کنید. با این راهکار مطمئن، داده‌های شما همیشه امن و در دسترس خواهد بود. همین امروز اقدام کنید و از امنیت کامل داده‌هایتان بهره‌مند شوید!
ایمیل‌های فیشینگ
یکی از شایع‌ترین روش‌ها برای حملات باج‌افزار، استفاده از ایمیل‌های فیشینگ است. در این حملات، مهاجمان ایمیل‌هایی با ظاهری معتبر به کاربران ارسال می‌کنند که حاوی لینک‌های آلوده یا پیوست‌های مخرب هستند. این ایمیل‌ها ممکن است به‌صورت جعلی از طرف سازمان‌ها، بانک‌ها یا حتی همکاران به نظر برسند و به کاربر پیشنهادها فریبنده‌ای مانند “تأیید حساب” یا “پرداخت صورت‌حساب” بدهند. اگر کاربر به این لینک‌ها کلیک کند یا پیوست‌ها را باز کند، نرم‌افزار باج‌افزار به طور خودکار به سیستم او وارد می‌شود و پس از آن فایل‌ها رمزگذاری یا سیستم قفل می‌شود. این نوع حملات به دلیل ارسال به تعداد زیاد و طراحی فریبنده خود، یکی از خطرناک‌ترین روش‌ها محسوب می‌شود.
وب‌سایت‌های آلوده
حملات باج‌افزار می‌توانند از طریق وب‌سایت‌های مخرب وارد سیستم‌ها شوند. این وب‌سایت‌ها حاوی بدافزارهایی هستند که به‌محض ورود کاربر به سایت، به طور خودکار بر روی دستگاه او نصب می‌شوند.
برخی از این وب‌سایت‌ها از آسیب‌پذیری‌های موجود در مرورگرهای وب استفاده می‌کنند تا بدون نیاز به هیچ‌گونه اقدام خاص از طرف کاربر، باج‌افزار را به سیستم وی وارد کنند. همچنین، بعضی سایت‌ها می‌توانند از طریق تبلیغات یا لینک‌های فریبنده که به سایت‌های مخرب هدایت می‌شوند، بدافزار را منتقل کنند. این حملات به‌ویژه درصورتی‌که کاربر از نسخه‌های قدیمی مرورگرها یا نرم‌افزارهای سیستم استفاده کند، بیشتر آسیب‌پذیر هستند.
پیشنهاد خواندنی: پیشگیری از حملات باج افزار با سوفوس | فایروال سوفوس برای پیشگیری از باج افزار چه اقداماتی انجام می‌دهد؟
آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری
باج‌افزارها می‌توانند از طریق آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری وارد سیستم شوند. این آسیب‌پذیری‌ها ممکن است در سیستم‌عامل‌ها، مرورگرها، یا نرم‌افزارهای مختلف وجود داشته باشند. زمانی که یک نرم‌افزار یا سیستم‌عامل به‌روزرسانی نمی‌شود یا آسیب‌پذیری‌های امنیتی آن برطرف نمی‌شود، مهاجمان می‌توانند از این ضعف‌ها برای واردکردن باج‌افزار به سیستم استفاده کنند. به‌عنوان‌مثال، برخی از باج‌افزارها از آسیب‌پذیری‌های موجود در سرویس‌های شبکه‌ای یا پروتکل‌های امنیتی برای واردکردن بدافزار به سیستم‌ها و شبکه‌ها استفاده می‌کنند. برای جلوگیری از این نوع حملات، ضروری است که کاربران و سازمان‌ها نرم‌افزارهای خود را به‌روز نگه دارند و پچ‌های امنیتی جدید را اعمال کنند.
USBها و دستگاه‌های جانبی
در برخی از حملات باج‌افزار، دستگاه‌های USB آلوده می‌توانند عامل انتقال بدافزار به سیستم‌ها شوند. باج‌افزارها می‌توانند به‌صورت مخفیانه روی یک دستگاه USB یا سایر دستگاه‌های جانبی مانند هارددیسک‌های اکسترنال نصب شوند. زمانی که کاربر این دستگاه‌ها را به کامپیوتر یا سیستم خود متصل می‌کند، باج‌افزار به طور خودکار به سیستم وارد می‌شود و ممکن است داده‌ها را رمزگذاری یا حتی سیستم را قفل کند.
این نوع حملات به‌ویژه در سازمان‌ها و مکان‌هایی که از دستگاه‌های مختلف برای انتقال داده‌ها استفاده می‌کنند، خطرناک است. برای جلوگیری از این حملات، می‌توان دسترسی به درگاه‌های USB را محدود و استفاده از دستگاه‌های غیرمطمئن را ممنوع کرد.
حملات از طریق شبکه
برخی از باج‌افزارها از طریق شبکه‌های داخلی و آسیب‌پذیری‌های موجود در آن‌ها به سیستم‌ها وارد می‌شوند. این نوع حملات از ابزارهای خودکار استفاده می‌کنند که هدف آن‌ها شناسایی سیستم‌های آسیب‌پذیر در شبکه و نفوذ به آن‌ها است. باج‌افزارهایی که از این روش استفاده می‌کنند، به سیستم‌های مختلف متصل می‌شوند و پس از آلوده‌کردن یک سیستم، می‌توانند به سایر سیستم‌های موجود در شبکه نیز منتقل شوند. این نوع حملات به‌ویژه برای سازمان‌ها خطرناک است چرا که ممکن است در صورت عدم وجود تدابیر امنیتی مناسب، به‌سرعت در سراسر شبکه گسترش یابند. برای مقابله با این نوع تهدیدات، باید شبکه‌ها به‌خوبی تقسیم‌بندی شده و دسترسی‌ها محدود شود.
با لایسنس مدیریت و نظارت بر دسترسی‌های ویژه ManageEngine PAM360 از حملات باج‌افزار جلوگیری کنید و امنیت زیرساخت‌های IT خود را به طور کامل مدیریت و نظارت کنید.
بهترین روش‌های جلوگیری از حملات باج افزار
استفاده از فایروال‌های پیشرفته و پروکسی سرورها برای جلوگیری از دسترسی به وب‌سایت‌های مخرب، پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها برای بازیابی سریع در صورت وقوع حمله، و استفاده از سیستم‌های تشخیص نفوذ برای شناسایی حملات باج افزار در مراحل اولیه است. به‌علاوه، اقدامات پیشگیرانه نظیر محدودکردن دسترسی به USB و پیکربندی صحیح نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس در سطح شبکه و دستگاه‌ها، به‌شدت برای جلوگیری از حملات باج افزار مفید هستند. آموزش مستمر و آگاهی کارکنان نیز نقش مهمی در کاهش خطرات حملات باج‌افزار ایفا می‌کند.
جمع‌بندی نهایی حملات باج افزار
باج‌افزار به یکی از خطرناک‌ترین و پرهزینه‌ترین نوع جرائم سایبری تبدیل شده است و میزان آن در حال افزایش است؛ بنابراین، برای افراد و سازمان‌ها بسیار ضروری است که اقدامات امنیتی قوی برای مقابله با این تهدید اتخاذ کنند. در این مقاله سعی کردم به سؤال باج افزار چیست پاسخ دهیم. اگر همچنان سؤالی دارید یا مایل هستید تجربه خود را درباره این موضوع با ما و سایر خوانندگان در اشتراک بگذارید از طریق کادر دیدگاه زیر در ارتباط باشید.
۲ پاسخ
اگر سیستم من به باج افزار آلوده بشه باید چیکار کنم؟
سلام و وقت بخیر. اگر سیستم شما آلوده شد، ابتدا باید اینترنت را قطع کرده و به‌سرعت سیستم را از شبکه جدا کنید. سپس از نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس برای اسکن سیستم استفاده کنید. اگر حمله ادامه دارد، به دنبال بازگردانی داده‌ها از پشتیبان‌های به‌روز خود باشید. درصورتی‌که پشتیبان‌گیری کافی وجود نداشته باشد، باید با متخصصان IT مشورت کنید. استفاده از آنتی ویروس، فایروال و پشتیبان گیری می‌تواند عواقب حمله باج‌افزاری را کاهش دهد.